 |
| Roman 'Lieveling' door Kim van Kooten, ism Pauline Barendregt |
'Lieveling' - Kim van Kooten - Pauline Barendregt
Kim van Kooten is een talentvolle vrouw. Ze verstaat niet alleen de kunst goede en geloofwaardige filmscenario's en -dialogen neer te pennen, is zelf een uitstekend actrice, maar heeft nu ook nog eens een prachtige debuutroman afgeleverd. Haar boek 'Lieveling', gebaseerd op jeugdherinneringen van haar vriendin Pauline Barendregt, las ik een maand geleden en nog steeds denk ik af en toe terug aan de inhoud ervan; een pijnlijk verhaal, maar zó mooi verteld dat ik het toch met een glimlach kon lezen.
Ome Meneer - verwaarlozing - seksueel misbruik
'Lieveling' gaat over een meisje van vijf jaar, Puck. Ze woont met haar moeder in Rotterdam. Op een dag verhuizen moeder en dochter naar de nieuwe partner van moeder, 'ome Meneer'. Ome Meneer (door moeder 'Pikkedoos' genoemd) vervult na enige tijd de rol van Pucks nieuwe vader. De lezer volgt Puck, de ik-figuur in deze roman, gedurende de periode 1975 - 1984.
Moeder negeert min of meer dat ze een dochtertje heeft. Puck krijgt aandacht en 'liefde' van ome Meneer, later papa genoemd ('Papa is niet verliefd op mama, hij is verliefd op mij.' Blz. 91). Puck accepteert in het begin - als 5-jarige weet ze immers niet beter - hoe alles in haar omgeving is: verwaarloosd door haar eigen moeder en seksueel misbruikt door haar nieuwe vader. Puck ontvangt cadeautjes van hem, ze mag alleen met hem mee op lange autoritten. Drie keer per week wast hij Pucks haren, in de badkamer, terwijl hij bloot is... Als lezer sta je ietwat ontredderd aan de zijlijn en hoop je tegen beter weten in dat iemand dit kleine meisje helpt.
Interview over de totstandkoming van deze roman
In kale, scherpe bewoordingen, en toch op luchtige wijze (subtiele taalgrapjes), zet Kim van Kooten de trieste jeugdervaringen van haar vriendin Pauline (Puck) uiteen. Een verhaal dat mij regelmatig de adem benam, maar me ook deed glimlachen omdat het zo mooi is verteld. Een mengeling van 'vreselijk' (wat Puck allemaal overkomt) en 'grappig' (hoe ze reageert op uitspraken van mensen in haar omgeving).
Lees meer over de achtergrond en totstandkoming van deze roman in een NRC-artikel van november 2015: interview met Kim van Kooten en Pauline Barendregt.
Prachtige roman, de plussen en minnen
+ Goed geschreven en goed geredigeerd. Ik hoop dat Kim van Kooten meer romans gaat schrijven, ik hou erg van haar heldere schrijfstijl.
+ Schitterende foto achterop de cover van Kim van Kooten en Pauline Barendregt, gemaakt door Paul Bellaart.
+ Mooi boekomslag. Omslagontwerp Riesenkind. Een omgekeerd wit kinderplakplaatje op de cover; als je het boek openslaat wordt de gekleurde versie zichtbaar. Een nadenkertje, mooi gevonden.
+ Ik moest bij het lezen denken aan de romans 'Moederkruid' en 'Dochter van Eva' van Carrie Slee. Daarin beschrijft Carrie Slee gebeurtenissen uit haar jeugd waarin ze als kind verwaarloosd werd, ook met een vleugje humor en taalkundige grapjes om de angel uit het verdriet te halen.
+ In mijn jeugd woonde ik in Pijnacker. Familie woonde in Rotterdam/Overschie en Zwijndrecht. Deze plaatsen komen voor in dit boek. Dankzij het beschreven dialect dat af en toe in dialogen voorkomt, gaf me dit een gevoel van herkenning ('Zo, dat dacht ik wel', 'Het is zekers te weten...', 'Joh!', 'Kan ons het schelen'.)
+ Ome Meneer is in het begin lief en aardig, totdat hij gaat dreigen dat Puck haar mond moet houden ('Jouw papa wilde je papa niet meer zijn.''Waarom niet?' 'Omdat hij je niet lief genoeg vond', blz. 17). In 'Lieveling' wordt een juist verloop geschetst hoe plegers van seksueel misbruik kinderen met een geheim opzadelen.
+ Uitstekende sfeertypering van de jaren 1970-1980, dankzij zorgvuldig gedoseerde kleine zaken waarover verteld wordt, zoals een polstasje voor mannen, een bandrecorder, een Winkler Prins encyclopedie, rollers in het haar zetten, diverse soorten speelgoed, het verzamelen van Hummeltjes en Swarovski-diertjes, kledingkeuze, muziek van Anita Meyer en Lee Towers, Caren Carpenter en allerlei nieuwsfeiten.
+ Prettig leesbare dialogen.
+ Goed beschreven hoe moeder (egoïstische focus) niets in de gaten heeft van het seksueel misbruik dat haar dochtertje overkomt. En ondanks dat, ga je als lezer ook haar reacties (naar aanleiding van haar jeugd, de buurt waarin ze opgroeide, de relatie met haar moeder/oma) begrijpen.
+ Puck probeert anderen (zoals haar moeder, een leerkracht op school) te vertellen wat haar overkomt, maar dat mislukt. De angst is te groot om haar geheim met anderen te durven delen. Het lijkt me goed voor hulpverleners om dat stuk te lezen, want het komt helaas zo vaak voor dat misbruiksignalen die door een slachtoffer worden uitgezonden, gemist worden door mensen uit de nabije omgeving, terwijl ze toch duidelijk genoeg zijn.
+ Nadat moeder het misbruik ontdekt, stort ze zich in de slachtofferrol. Als lezer zie je dat ze niet anders kan (o.a. als gevolg van haar opvoeding).
+ Pijnlijk, om te lezen hoe een jong kind soms voor de ouder zorgt, terwijl het omgekeerd het geval zou moeten zijn.
+ Vanaf pagina 200 wordt hier en daar gesproken over de nawerkingen van het seksueel misbruik in Pucks latere leven. Zoals in het zwembad, de angst voor uitkleden. Verliefd worden is lastig. 'Maar sinds ik denk dat ik verliefd ben, zit mijn vader veel in mijn hoofd. En daardoor kan ik er niet van genieten.' (blz. 201). Puck is in staat andere mensen goed voor de gek te houden, gevolgen van haar overlevingsstrategie, liegen om overeind te blijven als kind.
Slechts twee minpuntjes:
- Ome Joop en ome Jos vind ik te stereotyp neergezet. Jammer.
- Het einde kwam op mij wat afgeraffeld over, dat had fraaier gekund.
Enkele zinnen uit 'Lieveling'
Om een indruk te krijgen hoe Kim van Kooten Pucks ervaringen beschrijft, hier enkele zinnen die ik mooi vond:
* 'Ik knipoog naar mezelf in de glazen tuindeur. Hij mag nooit weten dat ik dit kan. Knipogen is van mij.' (blz. 39)
* Als 10-jarige maakt Puck een lijstje met dingen 'die ze allemaal zeker weet'. Daarop komt o.a. voor: 'Ik ben de enige met nachtmerries die zo eng zijn dat ik soms maar gewoon de hele nacht wakker blijf (weet ik bijna zeker want ze gaan allemaal over papa en ik kan me niet voorstellen dat er nog meer mensen zijn die over mijn vader dromen).' (blz. 103)
* Puck doet aangifte bij de politie, als ze wat ouder is. De ongemakkelijkheid van de ambtenaar die het proces verbaal opstelt en die zich niet kan voorstellen dat een jong kind misbruikt geweest kan zijn, spat er van af. Hij vraagt of het meisje wel weet wat misbruik is. 'Wat is misbruik?' Ze antwoordt: 'Voor later.' 'Wat?' 'Het is handig voor later' (blz. 179). Dat is wat 'papa' haar altijd vertelde, het is handig voor later om te weten hoe geslachtsgemeenschap werkt.
* 'Echte, grote geheimen willen gevonden worden. Omdat ze eenzaam zijn. En omdat ze groeien. Hoe langer je een geheim verstopt, hoe eenzamer en groter het wordt.' (blz. 185)
Werk je als therapeut, coach of anderszins met cliënten en seksueel misbruik en/of verwaarlozing, dan raad ik je echt aan om 'Lieveling' te lezen. | 'Lieveling, sommige geheimen zijn te groot om te delen' - Kim van Kooten, naar het verhaal van Pauline Barendregt, roman, Lebowski Publishers, ISBN 9789048830244, 236 blz., 19.99 euro |
Aanverwante blogartikelen
Roman 'Mijn Meneer' van Ted van Lieshout (pedofilie)
Boek 'Hulpverlening na seksueel misbruik' van Ivonne Meeuwsen
Boek 'Stil in mij, overleven bij de nonnen' (misbruik)
Praten over seksueel misbruik helpt
Groetjes,
Marianne Notschaele-den Boer
Reïncarnatietherapeut/auteur
www.mariannenotschaele.nl