'Leven na leven' - roman van Kate Atkinson
over keuzes, leven en dood
Kansen"Stel dat er niet alleen tweede kansen waren, maar derde kansen, vierde kansen, een oneindige hoeveelheid kansen om je leven te herhalen - totdat je het uiteindelijk goed deed. Zou je dat willen?"
Lovende recensies op de achterflap van deze roman: "Een duizelingwekkende tour de force", "Ambitieus boek dat ons besef van tijd, het lot en de vrije wil onderuithaalt."
Ik heb deze 525-pagina's tellende roman inmiddels gelezen. En ja, de juichende recensies kan ik beamen. Kate Atkinson heeft een scherpzinnige, boeiende roman over een niet alledaags onderwerp afgeleverd.
Mooie vertaling door Inge Kok
Gebeurtenissen herhalen, net zolang tot je begrijpt wat het leven inhoudt... en het sterven. Een onderwerp dat raakt aan reïncarnatie en het werk van reïncarnatietherapeuten. Vandaar dat ik de roman 'Leven na leven' van Kate Atkinson (boektrailer) wilde lezen; helemaal nadat ik de boektrailer had bekeken.
Kate's roman zit prachtig in elkaar én is perfect vertaald vanuit het Engels door Inge Kok. Een verademing tegenwoordig, een goed vertaald boek. De vertaalster kreeg m.i. terecht een werkbeurs van het Nederlands Letterenfonds.
Waar gaat het over?
In 1910 wordt Ursula Todd geboren in een bankiersgezin, in een buitenwijk van Londen. Het is koud en het sneeuwt. Ursula sterft.
In dezelfde nacht komt Ursula opnieuw ter wereld, ze blijft leven.
Ursula leeft en sterft. Leeft opnieuw, sterft opnieuw.
Ze wordt o.a. gedood tijdens een bombardement, een ruzie met haar echtgenoot, een val van het dak, als gevolg van de Spaanse griep. De dood komt als 'invallende duisternis', als 'duizenden bijen die zoemen in haar oor', als 'een vogel die uit de lucht valt', als 'een zwarte vleermuis'.
Ursula lijkt over een oneindige hoeveelheid levens te beschikken. Kan ze hiermee de wereld redden (de opkomst van het nazisme voorkomen in de jaren dertig, in Duitsland)?
Hoe dit alles precies in elkaar zit? Daarvoor moet je echt zelf deze roman lezen, want het hele verhaal zit ingenieus in elkaar!
Oorlog
Tijdens het lezen trokken gebeurtenissen uit Ursula's leven aan me voorbij, passend in de periode 'tussen de twee grote oorlogen' (1e en 2e w.o.).
Ik ben geen fan van heen en weer hoppen qua tijden en volgordes in een boek, maar in deze roman was dat niet storend. Wel moet je goed opletten hoe alle levensversies in elkaar steken. De schrijfster vertelt niet chronologisch over Ursula, de familie Todd en haar meerdere (vorige) levens, maar zigzagt van 1930 naar 1910, 1945, 1967 en weer terug naar 1926.
Hoewel het thema 'een misdaad voorkomen door terug te gaan in de tijd', niet nieuw is, heeft Kate Atkinson er toch een nieuwe, geloofwaardige draai aangegeven die aansluit op de reïncarnatiegedachte.
Voor welke lezers geschikt?
- Nadenkers over (filosofische) onderwerpen als het leven, het lot, keuzes, vrije wil, leven, dood, of er meer is na de dood.
- Mensen die houden van onconventionele denkwijzen.
- Reïncarnatietherapeuten (sterfscènes zijn soms rauw en grof, soms lieflijk en zachtaardig weergegeven).
- Voor wie nadenkt over reïncarnatie, bijna-dood-ervaringen, nieuwe levens, nieuwe kansen.
- Liefhebbers van de film 'Groundhog Day'. Deze roman bevat vele herhalingen, telkens een fractie anders. Door de waarde van herhalingen te begrijpen, is Ursula misschien in staat wijzigingen aan te brengen in situaties die nog moeten plaatsvinden.
- Hou je van tv-series als 'Upstairs Downstairs' vanwege de sfeer uit de jaren 1910-1918, de standsverschillen tussen werkgever en personeel? Dan spreekt deze roman je zeker aan.
Kate Atkinson schrijft verrassend over relaties in andere tijden, pent boeiende dialogen neer met licht cynische, grappige opmerkingen tussen haakjes geplaatst. Typisch Engelse, onderkoelde humor.
Ik lees meestal niet van die dikke romans omdat ik er weinig tijd voor heb, maar 'Leven na leven' wilde ik toch echt tot het einde toe lezen, benieuwd naar de afloop. Ik vermoedde natuurlijk wel het een en ander (het eerste hoofdstuk om de spanning te vergroten had beter ergens anders in het boek gestaan) maar het verhaal bleef spannend, tot de laatste letter. De laatste hoofdstukken hebben een duizelingwekkend tempo, in tegenstelling tot het middenstuk van de roman.
Vossen en hun prooi
Mooi, hoe Kate Atkinson historische details op natuurlijke wijze door het leven van de hoofdpersoon heen weeft, zoals het eerste elektrische licht, het feit dat Egypte 'hot' was tussen 1910-1915, de Spaanse griep, de gevolgen voor de inwoners van Londen tijdens de vele bombardementen in de 2e wereldoorlog en de opkomst van het nazisme in Duitsland in de jaren 1930.
Voor wie van symbolen en een extra verhaallijn houdt... let op vossen, hazen, konijnen (ook op het boekomslag afgebeeld). 'De Vossenhoek', het landgoed waar Ursula geboren wordt, 'De avonturen van Augustus', geschreven door Delphine Fox, de naam Ursula Todd (todd is een oud woord voor vos), en de verstandhouding tussen dieren als vossen, wolven en hun prooi.
Quotes
Een paar filosofisch getinte citaten uit deze roman om een indruk van Kate Atkinsons manier van schrijven te krijgen:
- Blz. 165
"Ursula wist het niet. Ze wist niet of ze wel een meetlat had waaraan ze haar gelukkige of ongelukkige gevoelens kon afmeten. Ze had vage herinneringen aan vervoering, aan vallen in de duisternis, maar dat was iets uit de wereld van schimmen en dromen die doorlopend aanwezig en toch nagenoeg ongrijpbaar was.
'Alsof er een andere wereld is?' zei dokter Kellet.
'Ja. Maar het is ook deze wereld.'"
- Blz. 169
"Ze ging niet echt telkens dood om opnieuw geboren te worden, zei hij, dat dácht ze alleen maar. Ursula begreep niet wat het verschil was. Was ze vastgelopen? En als dat zo was, waar dan?"
- Blz. 413
"Maar je kunt niet achteromkijken, alleen vooruit. Gebeurd is voorgoed gebeurd. Hoe zegt Heraclitus het ook alweer? Je kunt niet twee keer in dezelfde rivier stappen?'
'Min of meer. Ik denk dat je beter zou kunnen zeggen: Je kunt wel in dezelfde rivier stappen, maar het water zal altijd nieuw zijn.'"
- Blz. 502
"Daar was ze eerder geweest. Daar was ze nog nooit gewest.
Er was altijd iets, net uit het zicht, vlak om de hoek, iets wat ze nooit te pakken kon krijgen - iets wat háár te pakken probeerde te krijgen. Ze was zowel de jager als de prooi. Net als de vos."
Dialogen
Pluspunten: uitstekend vertaald. Levendige, grappige, licht cynische dialogen (neergezet 'tussen haakjes'). Geurende voedselbeschrijvingen. Een uiterst gevoelige weergave van een verkrachting en abortus, bombardementen op Londen tijdens de 2e wereldoorlog, typerende verhoudingen tussen personeel en werkgever, sleets rakende huwelijken, relaties die op scherp staan.
Minpunt: te veel puzzelwerk tijdens het lezen (vele tijdsprongen en herhalingen).
'Leven na leven' van Kate Atkinson (ISBN 9789025440701) is verschenen bij Uitgeverij Atlas Contact. Ook als e-book verkrijgbaar.
Groetjes,
Marianne Notschaele-den Boer
Therapeute/schrijfster
www.vorigelevens.nl
