 |
| 'Dwaallicht' - roman van Josha Zwaan |
Parnassia - Zeevonk - Dwaallicht
'Parnassia' (2010) was de
eerste roman van Josha Zwaan die ik las. Ik herinner me dat ik zo gegrepen werd door het mooie verhaal - over een Joods meisje in de Tweede Wereldoorlog dat
onderduikt bij een christelijk gezin en vervreemdt van haar eigen familie en
tradities - dat ik het boek verdeeld over twee dagen uitlas en de auteur een lovend e-mailtje stuurde, iets wat ik zelden
tot nooit doe. Josha Zwaans tweede roman 'Zeevonk' – over een jonge vrouw in de
jaren zestig, op weg naar Nieuw-Zeeland per cruiseschip - (2013) sloeg ik over. ‘Dwaallicht’ (2015) is haar derde roman
en pas sinds kort uit. Ik heb ervan genoten!
Hoe omarm je een angstig leven?
Josha Zwaan verwerkte in 'Dwaallicht' (ISBN 9789026330650, 256
blz. 19,99 euro/e-book 12,99, uitgeverij Ambo/Anthos) ervaringen die ze opdeed in haar psychosociale werk
in de hulpverlening en haar persoonlijke zoektocht naar psychisch evenwicht.
Ze vertelt het verhaal van Marthe, een emotioneel gevoelige en hoogsensitieve vrouw
die moeite heeft haar angsten de baas te blijven.
"Wat als je je angsten niet meer de baas bent? Kun je
dan nog wel een normaal leven leiden? Het overkomt Marthe. Haar leven wordt
beheerst door psychische problemen. Machteloos kijkt haar gezin toe hoe het van
kwaad tot erger wordt. Totdat de situatie op een dag escaleert en haar man met
de kinderen vertrekt. Dit blijkt een keerpunt in Marthe’s leven. Na vele
omzwervingen leert ze heel voorzichtig, met vallen en opstaan, zichzelf te
accepteren."
Ogenschijnlijk eenvoudig
Wie dit boek leest, komt veel moois tegen. De tekst lijkt eenvoudig, maar
bevat prachtige, ritmisch goed in elkaar gestoken zinnen en mooie vergelijkingen. De schrijfster verstaat absoluut de kunst moeilijke, emotionele onderwerpen ogenschijnlijk simpel over te brengen. Schijn bedriegt. Over tekst, zinsopbouw en inhoud van deze roman is wel degelijk zorgvuldig nagedacht. Taalkundig gezien zijn de soms poëtische zinnen een plezier om te lezen.
Het leven: eb en vloed
Ik werd geraakt door het verhaal, leefde mee met Marthe en bleef doorlezen. Ik kon het boek moeilijk wegleggen. 'Dwaallicht' gaat over het
ritme van het leven. Gebeurtenissen komen en gaan, angsten en paniekaanvallen bij Marthe komen en gaan, net zoals eb en vloed. Zonder sentimentele rompslomp beschrijft Josha tijdvretende smetvrees, controledwang, angsten en doemscenario’s over mogelijk verlies van dierbaren, het horen van stemmen, én hoe dit alles zijn weerslag heeft op het gezin van Marthe en de relatie met haar echtgenoot. Lezers krijgen een goed beeld hoe het is om te moeten leven met een psychische aandoening, voor zowel degene die er zelf last van heeft als de naaste omgeving. Gevoelens van irritatie, wanhoop, liefde, verbondenheid, pleasegedrag om bij de 'gewone wereld' te horen, een groot scala aan emoties passeert de revue zonder dat het overdreven of sentimenteel wordt.
Marthe, vertaalster van Franse teksten in het Nederlands, klampt zich wanhopig vast aan orde, structuur en stilte. Haar man Barend, musicus, gaat juist los in chaotische, geïmproviseerde cellomuziek. Deze tegenstelling, overdaad aan geluid versus stilte, is in 'Dwaallicht' prachtig uitgewerkt.
Leegte vullen
Als lezer krijg je een indruk op welke wijze een (te) hooggevoelige persoon last kan hebben van associatieve angsten of teveel indrukken vanuit haar omgeving. Hoe ervaart Marthe dat? Kan ze een overweldigende hoeveelheid associaties, beelden, indrukken en angsten aan? Hoe gaat ze ermee om?
Zo 'bidt en prevelt' Marthe zichzelf regelmatig in trance, 'gebruikt' ze seks en zwangerschappen om de pijnlijke leegte die ze voelt in zichzelf, op te vullen. Ze balanceert bij tijden tussen werkelijkheid en wanen. Zwijgt en is stil, zoekt houvast in geloof, de kerk, Maria, een stilteklooster. Ze krijgt medicatie die psychoses verminderen, maar ook het vermogen 'anders waar te nemen'.
(Blz. 153: "Daar lag zijn
vrouw, een lappenpop onder een dunne witte deken, de medicatie om haar te
kalmeren roofde voor dagen haar ziel.”
Blz. 129: “Hoe lang was
dat geleden, skiën, één zijn met de bergen? Het leek een vorig leven. In zekere
zin was dat ook zo. Hij verdeelde zijn leven al heel lang in ‘voor Marthe’ en
‘met Marthe’. Soms vergiste hij zich en dacht: ‘na Marthe’.”) Marthe heeft haar handen vol om zich staande te houden in een turbulente wereld. Josha Zwaan geeft perfect weer hoe dat aanvoelt.
Schitterende roman
Ik vond 'Dwaallicht' een heerlijk boek om te lezen. Voortreffelijk geredigeerd, prachtig van taal, mooi van onderwerp(en). Nergens ‘te’. Een prettig vertelritme, gebeurtenissen die zich afspelen in verschillende tijdsperioden met de juiste sfeerelementen (2000-1996-1985-1997-1998-2000). Een aanrader voor collega-therapeuten die werken met cliënten en dwangneuroses, angsten en psychische stoornissen, maar ook voor mensen die in hun naaste omgeving iemand hebben die met psychische problemen worstelt. Dankzij deze roman zul je mensen met psychische stoornissen beter begrijpen.
Vorige levens
In 'Dwaallicht' zijn onderstromen voelbaar die verwijzen naar onverwerkte vorige levens (zoals slagvelden in de middeleeuwen, onderduik in oorlog, kinderen verliezen in oorlogstijd). Zinnen die daarop slaan zijn wellicht herkenbaar voor lezers die werken als reïncarnatietherapeut of lezers die gewend zijn om te schouwen in een andere werkelijkheid. Ik denk niet dat de auteur zich daarvan bewust is. Je ziet wel vaker dat 'inspiratie' voor een mooi verhaal of prachtige teksten gevoed wordt vanuit een ver verleden.
Door het lezen van deze roman werd ik me weer eens bewust van het feit hoe blij en dankbaar ik ben dat ik in de loop
der jaren onderscheid heb leren maken tussen symbolische ervaringen, huidige situaties en herinneringen aan vorige levens. Als je die zaken niet of nauwelijks uit
elkaar kunt halen kan ik me voorstellen dat het huidige leven heel erg zwaar
kan zijn, op het psychotische af. Medicatie vanuit de reguliere zorg is dan één van de mogelijkheden om het te redden in het leven, maar wat had ik 'Marthe' graag willen uitleggen hoe oude zaken uit vorige levens je soms ineens kunnen overspoelen in het dagelijkse leven en gelukkig ook weer - als golven - van je af kunnen rollen...
Twee eerder geschreven blogartikelen die voor lezers van 'Dwaallicht' interessant kunnen zijn:
- Artikel Brein in brand (psychose of invloeden uit vorige levens?)
