 |
| Boek van Joke Linders 'Tussen ganzenveer en telefoon' |
Joke Linders - boek 'Tussen ganzenveer en telefoon'
Joke Linders belicht in dit nieuwe boek 'Tussen ganzenveer en telefoon' het leven van drie vrouwen in het Amsterdam van de 19e eeuw. Alle drie de vrouwen waren getrouwd met een man afkomstig uit de zeer welgestelde familie Van Wayenburg, makelaars in koffie, specerijen, huizen en geld.
O.a. aan de hand van oude brieven, rekeningen, dagboeken, bidprentjes, prijslijsten, kattenbelletjes en snuisterijen, reconstrueerde de schrijfster hoe Mimi Achtienhoven (1795-1845), Leocadie ten Sande (1825-1917) en Miesje Schmedding (1876-1964) het grootste deel van hun dagen doorbrachten.
Wat wisten deze vrouwen van de zaken waarmee hun mannen bezig waren? Wat speelde er in en buiten hun huizen, in de stad Amsterdam? Hoe was hun verhouding tot hun personeel? Was er tijd voor eigen bezigheden of dromen, of bestond hun leven vooral uit kinderen baren en zorgen voor het gezin?
Levendige geschiedenis - biofictie
In het begin van dit boek moest ik aan de schrijfstijl wennen, een mix van hedendaagse spreek- en schrijftaal met een vleugje 'oude tijd' (tekst met woorden als 'teneinde, doende met, bevroeden, dat zulks, belet aanvragen, jelui'). In het voorwoord zegt de auteur hierover: "Eerder empathische levensschetsen dan biografieën. Biofictie misschien wel. Ook als het niet zo was zoals ik het heb beschreven, kan het op zijn minst zo zijn gegaan" (blz. 8). Eenmaal gewend aan deze vertelvorm vond ik 'Tussen ganzenveer en telefoon' een prettig leesbaar en informatief boek.
Aan alles is te merken dat Joke Linders erg haar best heeft gedaan om datgene waarover ze schrijft goed onderbouwd en in een historisch juist perspectief te plaatsen. Meestal zijn zulke historisch verantwoorde verhalen saai, maar dat is hier zeker niet het geval. Bovendien vullen beeld (zorgvuldig uitgezochte afbeeldingen van oude schilderijen, prenten en brieffragmenten) en tekst elkaar mooi aan. Wel lastig vond ik het soms te weten om welk jaar het precies ging, dat had iets duidelijker aangegeven mogen worden, wat mij betreft tenminste, desnoods in een appendix met een familie-overzichtje. Andere lezers zullen de 'ongeveer-jaartallen' die uit de context van het verhaal blijken, weer meer waarderen. Kwestie van smaak.
Vrouwenlevens
Als lezer leer je de vrouwen Mimi Achtienhoven, Leocadie ten Sande en Miesje Schmedding kennen, die alledrie getrouwd waren met een man uit de schatrijke Amsterdamse familie Van Wayenburg. Joke Linders beschrijft momenten uit hun levens, die voor deze vrouwen van groot belang waren. Hoe ze hun partners leerden kennen, hoe ze voorbereidingen troffen voor hun huwelijk, hoe ze omgingen met geboortes en sterfgevallen in het gezin, hoe ze het huishouden bestierden, met meestal veel personeelsleden. Wat hun mannen zakelijk gezien precies uitvoerden, blijft op de achtergrond.
Bekende grachten en straten in Amsterdam en nabij gelegen dorpen en steden worden genoemd in een historische setting. Dat maakt dat je toch anders gaat kijken naar de geschiedenis van onze hoofdstad. Ik wist bijvoorbeeld niet dat Napoleon in 1811 aan Amsterdam een bezoek had gebracht.
Welgestelde familie - omgangsvormen - etiquette
Ik vond het boeiend een kijkje te nemen in het leven van deze drie vrouwen uit Amsterdamse kringen. En om bijvoorbeeld te lezen hoe de vooraanstaande familie Van Wayenburg zich in vroegere tijden inliet met bekende kunstenaars om zich te laten vereeuwigen voor het nageslacht, hoeveel geld er wel niet gemoeid was met een begrafenis in 1845 ("1812 gulden, een equivalent van 40.000 euro in 2015", blz. 78), hoeveel personeel (poetsvrouwen, dagmeisjes, naaisters, tuinmannen) de vrouwen des huizes wel niet aan moesten sturen. Dat vergde nogal wat organisatietalent.
Ik las dat vrouwen begin 19e eeuw niet werden toegelaten tot begrafenissen, zelfs niet als het hun eigen echtgenoot betrof. Vrouwen schikten zich naar de gebruiken; mannen hadden het voor het zeggen (blz. 35: "Voor jongedames van haar stand valt nu eenmaal niet zoveel te beleven als voor de heren der schepping.").
Veel beschreven omgangsvormen en etiquetteregels waren me bekend, maar de auteur heeft ze goed ingebed in het verhaal. Zoals bijv. over het jaar 1837 (blz. 90: "Omdat de trein speciale damescoupés heeft, hoeft er op de heenweg geen chaperonne mee, had haar tante besloten.")
En, grappig, om in onze moderne tijd van foto's maken met een mobieltje te lezen over de overgang van schilderkunst naar fotografie (blz. 91: "Tot Leocadies verwondering toont Arnold zich een uitgesproken voorstander van de ouderwetse portrettering. 'Een goede schilder ziet nu eenmaal meer dan een fotograaf. Hij kan de geportretteerde desgewenst verfraaien'.")
Maatschappelijke- en vrouwengeschiedenis op een fijne manier verteld
Het is de auteur gelukt om de lezer op aangename wijze kennis te laten maken met belangrijke grote historische gebeurtenissen. Zo speelt op de achtergrond de economische crisis in 1836 (mislukte aardappeloogst), terwijl het de familie Van Wayenburg goed blijft gaan in hun woonpand aan de Keizersgracht in Amsterdam. Naarmate het boek vordert, treedt een verschuiving op in wat vrouwen mogen doen, van binnenshuis naar buitenshuis. De maatschappij verandert. Gelijke rechten voor de vrouw, vrouwenkiesrecht doet zijn intrede. (Blz. 137: "Met een paar diploma's op zak kan een vrouw van haar stand tegenwoordig makkelijk in haar eigen onderhoud voorzien, al is daar volgens haar vader geen enkele urgentie voor.")
Joke Linders geeft Mimi, Leocadie en Miesje een plek in de vrouwengeschiedenis. Bijzonder, want wie zich in geschiedenis verdiept vindt meestal verhalen van mannen (blz. 7: "Van vrouwen bevatten verhalen weinig meer dan hun namen en het aantal kinderen dat zij baarden. Dat vrouwen ook vanuit een ondergeschikte positie soms grote invloed hadden op hun kinderen, hun echtgenoten, de gang van zaken, blijft veelal onderbelicht.")
ISBN 9789082177145 | 'Tussen ganzenveer en telefoon', Joke Linders - 193 blz. | Uitgeverij Schaep14, bestellen via <info@schaep14.nl> of telefoon 023 5490541 en reguliere boekhandel.
Vrouwen en vorige levens
Tijdens het lezen van Joke's boek dacht ik regelmatig met een glimlach terug aan cliënten die bij mij tijdens sessies reïncarnatietherapie spraken over hun levens in de 19e eeuw. Vrouwengeschiedenissen gaan gelukkig minder vaak verloren dan de auteur van 'Tussen ganzenveer en telefoon' denkt. Dankzij regressies vertellen mensen nog steeds over hun (vrouwen)rol in de maatschappij in vroegere tijden. Joke's boek is een welkome aanvulling voor iedereen die interesse toon in de Nederlandse vrouwengeschiedenis.
Groetjes,
Marianne Notschaele-den Boer
Regressie- en reïncarnatietherapeut/auteur
www.vorigelevens.nl
